In de gezondheidszorg voltrekt zich een ingrijpend veranderingsproces. Groeiende financiële, personele en maatschappelijke problemen nopen tot een fundamenteel andere benadering en besturing van de zorg, gericht op samenwerking (over grenzen van de zorg heen), verplaatsing van zorg, versterking van zelfmanagement, eigen regie en informele zorg (o.a. RVS, 2023). Deze transitie heeft grote consequenties voor alle betrokkenen: burgers/patiënten, professionals, informele zorgverleners, managers en bestuurders. Het stimuleert de ontwikkeling van nieuwe zorgvormen, nieuwe manieren van werken en verantwoorden, met meer aandacht voor collectief leren. Hiërarchische vormen van aansturen lijken hierbij niet langer passend, net zomin als een op specialisatie en functiescheiding gerichte zorgverlening. Gedeeld leiderschap is waar op veel plekken naar wordt verlangd en op wordt ingezet (Van der Scheer, 2023).
Gedeeld leiderschap gaat over het mobiliseren van leiderschap op alle lagen van het zorgstelsel. Het gaat erover hoe mensen (burgers, beroepsbeoefenaren, bestuurders, bewindspersonen, … ) samen kunnen werken aan een gezonde en zorgzame samenleving en hoe een collectief leerproces op gang kan worden gebracht die de transitie van de zorg ondersteunt. Op vele plekken worden al stappen gezet in deze richting, ondanks dat bestaande instituties (regels, gebruiken en omgangsvormen) dit niet accommoderen. Dit doorbreken vraagt de inzet van velen.
Dit onderzoek richt zich op de verschillende manieren waarop gedeeld leiderschap invulling krijgt in praktijken van zorg en bestuur, maar ook hoe het beter begrepen en beschreven kan worden (conceptualisatie). Er is ruimte voor twee promovendi, met elk een eigen invalshoek op het thema van gedeeld leiderschap:
- In een onderzoek ligt de focus op zorgprofessionals. Op wat het van hen vraagt aan institutioneel werk, aan nieuwe beroepsvaardigheden, samenwerkings- en omgangsvormen.
- In een onderzoek ligt de focus op bestuurders van zorgorganisaties. Op wat het van hen vraagt aan nieuwe vormen van besturing, coördinatie en verantwoording, samenwerkings- en omgangsvormen.
Zie vacature 'PhD student Gedeeld Leiderschap in de Zorg, nieuwe vormen van professioneel werk' voor meer informatie over positie 1.
PhD positie 2: responsief besturen Bestuurders en professionals hebben een sleutelrol in de beschreven transitie van de zorg. (Samen)werken vanuit gedeeld leiderschap vraagt van beide groepen een andere – meer horizontale – gerichtheid dan zij gewend zijn, die grenzen tussen organisaties en functies overstijgen. Van bestuurders vraagt het een vorm van responsief besturen, waarbij er sprake is van circulariteit tussen praktijk en beleid, het voortdurend afstemmen van korte termijn doelen (gericht op verbetering van bestaande praktijken) en lange termijn doelen (gericht op transitie), er samengewerkt wordt vanuit een meervoudige verantwoordelijkheid en er gezocht wordt naar vormen van besturing, coördinatie en verantwoording die de veranderende relatie tussen burgers en zorgorganisaties, patiënten en professionals ondersteunen en faciliteren. Hoe kan dit proces van responsief besturen invulling krijgen? Tot welke nieuwe bestuurlijke aanpakken, werk- en omgangsvormen leidt dit? Welk leiderschap, welk bestuurlijk en institutioneel werk zijn er nodig om dit mogelijk te maken? Hoe kunnen we deze beweging conceptueel duiden?
In het onderzoek kan gebruik gemaakt worden van diverse onderzoeksmethoden. Gezien het verkennende karakter heeft een aanpak via kwalitatieve case-studies de voorkeur. Er is een voorkeur voor casuïstiek uit het sociaal domein en de langdurige zorg (jeugdzorg, ouderenzorg, gehandicaptenzorg), omdat in deze domeinen al veel beweging is in de beschreven richting.
Theoretisch wordt het onderzoek geïnspireerd door theorieën over shared leadership (distributed leadership, horizontal leadership), governance (reflexive governance, network governance) en instituties (institutional work, institutional layerdness).
Begeleiding De begeleiding van de onderzoeken is in handen van dr. Jan-Willem Weenink, Oemar van der Woerd, Msc. en prof. dr. Wilma van der Scheer.
Naast de individuele begeleiding trekken de beide onderzoeksteams ook gezamenlijk op en leren met en van elkaar.